وحدت موضوعی سوره‌های قرآن کریم در ترازوی نقد

به رغم وجود تنوع و تعدد موضوعات در بسیارى از سوره­ هاى قرآن که در نگاه ابتدایی، بدیهى می­ نماید؛ برخى قرآن­ پژوهان معاصر، معتقدند آن سوى این کثرت و تنوع ظاهرى، غرض و موضوع واحدى نهفته است و میان تمامى آیه­هاى یک سوره و موضوعات به ظاهر پراکنده آن، پیوندى اجتناب ناپذیر و ناگسستنى با موضوع و غرض اصلى سوره برقرار است؛ آنان این ویژگى - وحدت موضوعى - را از معجزات برتر و  مقتضاى بلاغت و حکمت الهى مى دانند. هرچند از سوی طرفداران این نظریه، تلاش­ هایی گسترده برای اثبات «وحدت موضوعی سوره­ های قرآن» انجام گرفته است، اما ضعف­ ها و کاستی­ هایی در دلایل ارائه شده وجود دارد که مانع از پذیرش این نظریه خواهد شد. در این نگاشته دلایل و شواهد این نظریه نقد و بررسی می ­شود. افزون بر کاستی­ های موجود در دلایل این نظریه؛ ناسازگارى نظریه با تنوع آشکار موضوعات در بسیارى از سوره‌ها؛ فقدان معیاری اطمینان­ بخش؛ خطر تفسیر به رأى؛ دشوارى دستیابى به موضوع اصلى در هر سوره، فقدان اشارتى در قرآن و کلام معصوم، تشتت و اختلاف فراوان در موضوعاتی که از سوی طرفداران این نظریه برای هر سوره معرفی شده است، به مثابه دلایلی هستند که به نفی و انکار نظریه وحدت موضوعی می ­انجامد.